۱۲۰۰ شغل دنبال قرارگرفتن در فهرست بازنشستگی پس از ۲۰ سال کار هستند.
به گزارش مازند نگاه به نقل از ایسنا، روزنامه همشهری نوشت: «۱۵ هزار و ۸۰۰ راننده کامیون و اتوبوس به‌تازگی نامه‌ای برای رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تامین اجتماعی و رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس نوشته و خواسته‌اند که رانندگان خودروهای سنگین را زیرمجموعه مشاغل سخت و زیان‌آور قرار دهند.
این نخستین بار نیست که کارکنان یک صنف خواهان قرارگرفتن در فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور هستند. از سال ۱۳۳۱ که قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان‌آور برای نخستین بار در قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران مطرح شد تا به امروز ده‌ها صنف خود را مستحق بازنشستگی پس از ۲۰ سال فعالیت می‌دانند. گواه آن درخواست ۱۲۰۰ شغل برای قرارگرفتن در فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور در کمیته بررسی مشاغل وزارت کار است که اغلب آنها فاقد شرایط عنوان شدند. در سال ۱۳۹۴ پس از بررسی‌های لازم حدود ۱۱۰ شغل در ۱۳ گروه شغلی احصا و به تصویب شورای عالی حفاظت فنی رسید تا از این به بعد کمیته‌های بدوی ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان‌ها طبق معیارهای مشخص‌شده و دستورالعمل واحد، در خصوص درخواست بیمه‌شدگان برای بازنشستگی بر اساس مشاغل سخت و زیان‌آور تصمیم‌گیری کنند.
مشاغل سخت و زیان‌آور چیست؟
دو گروه مشاغل سخت و زیان‌آور وجود دارد: دسته اول کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیر استاندارد بوده و بر اثر اشتغال کارگر تنشی به‌مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) در او ایجاد می‌شود که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن بوده است و دسته دوم مشاغلی هستند که ماهیتا سخت و زیان‌آور هستند و در صورت به‌کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر مناسب سختی کار کاهش می‌یابد ولی سخت و زیان‌آوری این مشاغل حذف نمی‌شود. دو دیدگاه درباره افزایش مشاغل سخت و زیان‌آور و به تبع آن بازنشستگی پیش از موعد وجود دارد؛ دسته‌ای از کارشناسان می‌گویند که این قانون باعث ورشکستگی صندوق‌های تامین اجتماعی می‌شود ولی گروه دیگر می‌گویند که افزایش چهار درصدی نرخ پرداخت حق بیمه نسبت به شرایط عادی بازنشستگی باعث افزایش منابع درآمدی تامین اجتماعی می‌شود.
پایداری صندوق‌های بازنشستگی در خطر است
روزبه کردونی، رئیس مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی جزو گروه اول است. او در این باره می‌گوید: طرح بازنشستگی پیش‌ازموعد مشاغل سخت و زیان‌آور در حالی مطرح شده که صندوق‌های بازنشستگی کشور به دلایل مختلف با چالش‌های پایداری مالی مواجه هستند. به این معنا که نه‌تنها درآمدها کفاف هزینه‌های جاری را نمی‌دهند بلکه آینده تأمین مالی تعهدات بلندمدت آنها نیز با تهدید مواجه است. غیر از آن، این روند خلاف مسیری است که در راستای افزایش امید به زندگی در کشورهای مختلف دنبال می‌شود.
کردونی تأکید دارد که باید به مردم درباره آسیب‌های اجرای طرح بازنشستگی پیش از موعد اطلاعات بیشتری داد تا نسبت به تبعات آن آگاه باشند: «بازنشستگی پیش از موعد از یک سو با کاهش درآمدهای صندوق‌های بیمه‌ای و از سوی دیگر با افزایش هزینه‌های آنها، پایداری مالی صندوق‌ها را به خطر می‌اندازد. همچنین بازنشستگی پیش‌ازموعد مغایر با اصول بیمه‌ای و دقیقا معکوس با روند اصلاحات صندوق‌های بازنشستگی در جهان است؛ در حالی که تجربه کشورهای مختلف نشان از اصلاح قوانین و مقررات بازنشستگی در راستای افزایش سن بازنشستگی دارد.»
برخی می‌گویند که طرح بازنشستگی پیش‌ازموعد به افزایش اشتغال جوانان کمک می‌کند اما کردونی معتقد است که «این ایده پشتوانه علمی معتبری ندارد و شواهد علمی هیچ ارتباط مثبت قطعی را بین کاهش سن بازنشستگی و افزایش اشتغال جوانان نشان نمی‌دهد. حتی بسیاری از مطالعات نشان می‌دهد که کاهش سن بازنشستگی به اشتغال جوانان کمکی نمی‌کند. اگر هم این جایگزینی در اقتصاد ایران تأیید شود، تضمینی برای جایگزینی کامل و تناظر یک‌به‌یک آن نیست.»
رئیس مؤسسه پژوهش تامین اجتماعی در ادامه به موضوع سالمندی جمعیت اشاره کرد و گفت: «هنگامی که سالمندی جمعیت در کشور به وقوع بپیوندد، با این حجم از مستمری‌بگیران تأمین مالی مستمری‌ها به طور قطع با مشکل مواجه خواهد بود و بار اجتماعی گسترده‌ای به همراه خواهد داشت و بدون تردید از این نظر پایداری جمعیتی را به خطر می‌اندازد.»
گسترش بخش غیررسمی اقتصاد
کردونی با بیان این که بازنشستگی زودهنگام، با خارج‌کردن افراد غیر سالمند از بازار کار رسمی، به رشد اقتصادی، در شرایطی که باید برای وقوع پدیده سالمندی در کشور آمادگی داشته باشیم، ضربه می‌زند، توضیح داد: بازنشستگی پیش‌ازموعد چون منجر به گسترش بخش غیر رسمی می‌شود، افزایش هزینه‌های اداری و بازرسی در نتیجه تمکین‌نکردن به قانون را ممکن است در پی داشته باشد. همچنین با توجه به شرایط تورمی کشور و نظر به قوانین موجود در خصوص اشتغال بازنشستگان، نظر به این که از یک‌سو مستمری‌ها کفاف زندگی مستمری‌بگیران را نمی‌دهد و از سوی دیگر مستمری‌بگیران توانایی انجام کار را دارند، بازنشستگی‌های زودهنگام قطعاً به گسترش بخش غیر رسمی اقتصاد دامن خواهد زد.
یکی دیگر از نقدهایی که مخالفان بازنشستگی پیش از موعد دارند، این است که بهداشت روانی افراد را به خطر می‌اندازد. کردونی در این باره گفت: بازنشستگی پیش‌ازموعد فرآیند آسیب به بهداشت روانی افراد، به‌خصوص مردان را که عموماً بر اثر کاهش فعالیت اجتماعی در دوران بازنشستگی رخ می‌دهد، تسریع می‌کند. همچنین طرح بازنشستگی پیش‌ازموعد با سیاست‌های ترویج فرهنگ کار در میان مردم در تناقض است.
اما موافقان بازنشستگی پیش‌ازموعد و افزایش فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور می‌گویند که این قانون به افزایش اشتغال در میان جوانان کمک می‌کند و از طرف دیگر نرخ امیدواری به زندگی را در افراد میانسال بالا می‌برد. همچنین مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی اخیرا تحقیقی درخصوص مشاغل سخت و زیان‌آور با عنوان «بررسی تأثیر اجرای بازنشستگی پیش‌ازموعد بر منابع و مصارف سازمان تامین اجتماعی» ارائه داده که در فصل چهارم آن از زبان موافقان بازنشستگی بیش از موعد نوشته است: «به دلیل افزایش چهار درصدی نرخ حق بیمه نسبت به شرایط عادی بازنشستگی، شاهد افزایش منابع درآمدی سازمان تامین اجتماعی به ازای تک‌تک افراد مشمول هستیم. پس این روش به درآمدزایی صندوق‌ها کمک می‌کند.»
کارفرمایانی که قانون را دور می‌زنند
البته این گونه نیست که همه کارکنان مشاغل سخت و زیان‌آور بتوانند از مزایای آن استفاده کنند. بسیاری از آنها به علت دور زدن کارفرما برای نپرداختن سهم چهار درصدی عملا از بازنشستگی ۲۰ سال کار محروم هستند. در سال‌های اخیر مباحث دنباله‌داری درباره این که کدام صنوف در گروه مشاغل سخت و زیان‌آور قرار می‌گیرند بین فعالان کارگری و کارفرمایی به وجود آمده است. فعالان کارفرمایی از قوانین مرتبط با مشاغل سخت و زیان‌آور و مصادیق این نوع مشاغل انتقاد دارند و هرازگاهی خواهان بازنگری در این مورد می‌شوند؛ خواسته‌ای که می‌تواند منجر به تضییع حقوق کارگرانی شود که به‌سختی کار می‌کنند و کار آنها آسیب‌های متعدد روانی و جسمی برای آنها به دنبال دارد.
دبیر کل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران ایران در این باره می‌گوید: «سوءاستفاده‌هایی در بحث مشاغل سخت و زیان‌آور وجود دارد. برای مثال برخی کارفرمایان کارگران را مجبور به توافق می‌کنند، یعنی رضایت آنها را می‌گیرند تا حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور را نپردازند و آنها هم به دلیل ترس از بیکاری چیزی نمی‌گویند. در واقع آن طور نیست که هر کس در مشاغل سخت و زیان‌آور فعالیت داشت به صورت اتوماتیک‌وار مشمول قوانین مربوط به آن شود. افراد باید پیگیر این وضعیت باشند و خیلی‌ها ۳۰ سال کار می‌کنند و دنبال چنین چیزی هم نمی‌روند.»
هادی ابویی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود گفت: یک بحث مهم دیگر درباره مشاغل سخت و زیان‌آور نوع پرداخت حق بیمه است. این امکان وجود دارد که کارفرمایان جای پرداخت چهار درصد حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور به صورت ماهانه، آن را جمع کنند و یک جا بپردازند در حالی که وقتی حق بیمه جمع می‌شود در موارد زیادی مشکل ایجاد می‌شود. بنابراین بهتر است پرداخت حق بیمه مشاغل سخت و زیان‌آور ماه به ماه باشد. همچنین بعضی از کارفرمایان افراد دیگری را به عنوان کارگر مشاغل سخت و زیان‌آور معرفی می‌کنند که از دوستان و نزدیکانشان هستند و بدین‌ترتیب دنبال سوءاستفاده از این قانون می‌روند.
تجارب جهانی چه می‌گوید؟
هیچ‌گونه استاندارد، فرآیند و ویژگی مشخصی در خصوص طرح‌های بازنشستگی پیش‌ازموعد در مشاغل سخت و زیان‌آور در کشورهای مختلف وجود ندارد و هر کشوری روش‌های متفاوتی را در اجرای این طرح در پیش می‌گیرد. این موضوع در ابعاد مختلف از جمله مشاغل مشمول، شرایط بازنشستگی، مزایای تخصصی و … وجود ندارد و در کشورهای مختلف موارد متفاوتی قابل مشاهده است. مثلا در برخی کشورها، طرح بازنشستگی پیش‌ازموعد در مشاغل سخت و زیان‌آور را از طرح‌های عمومی بازنشستگی جدا می‌کنند و فرآیندهای مالی خاصی را برای آن در نظر می‌گیرند. برخی کشورهای دیگر، برخی مشاغل را از فهرست مشاغل سخت و زیان‌آور خارج کرده و افراد مشمول را به شرایط عادی بازنشستگی برگرداندند و حتی سن بازنشستگی آنان را نیز افزایش داده‌اند.
انتهای پیام